/
Collectie J. Steendijk-Kuypers ca. 1795-2008
Identity Area
| Collection ID | IIAV00000685 |
| Unitdate | ca. 1795-2008 |
| Language List | Finding aid is in Dutch / Taal van toegang is Nederlands |
| Language of Material | Dutch/Nederlands |
| GeoCountry | Netherlands |
| Extent | 0.75 m. |
| Processing Information | Plaatsingslijst gemaakt door Ineke van Mourik en Annette Mevis in 2012 |
| Aanvulling (nrs 48-83) verwerkt door Ineke van Mourik en Annette Mevis in 2013 | |
| Access and Use | Vrij |
| Preferred Citation | Collectie J. Steendijk-Kuypers, inv.nr …, collectie Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (IAV) in Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis |
Collection summary
Ordening
De bestaande ordening is overgenomen, de vellen papier met de daarop geplakte ansichtkaarten zijn uit de lijsten gehaald in 2019.Biographical Note / Biografie
Medisch historica; na haar pensionering ging ze onderzoek doen en publiceren over vrouwen en sport; schreef onder andere het boek Vrouwen-beweging. Medische en culturele aspecten van vrouwen in de sport, gezien in het kader van de sporthistorie (1880-1928); overleden op 2 september 2023 .Inhoud
Verzamelde knipsels en fotokopieën (geen originelen) betreffende vrouwen en sport in de periode 1880-1930; 74 vellen met ansichtkaarten en enkele andere documenten betreffende vrouwen en sport circa 1880-1950.Beeldmateriaal vrouwen en sport ca. 1880-1930
1-38
Ingelijste ansichtkaarten, enkele foto's en andere documenten betreffende vrouwen en sport. Met bijschriften. ca. 1880-1930.. 38 omslagen.
1
Tennis. Tennis begon in Engeland omstreeks 1880 als huisspel. Later kwamen er tennisvelden. De vrouwen gingen aanvankelijk mee naar de tennisbaan om thee te zetten. In een ronde tent (theekoepel) werd thee gedronken. Op meisjeskostscholen werd ook getennist. In het Vondelpark Amsterdam: eerste openbare sportterrein: speciaal voor de dames uit het welgestelde Zuid. Zie op foto: vangnet ballenjongen. Driepoot om ballen op te bergen. Suzanne Langlen (Française) Wimbledon en Parijs was jarenlang kampioene. Liet zich kleden door dure modehuizen evenals haar tegenstandster Helen Wills. Zij verdienden aan hun tennis. Dat was de reden dat na 1924 geen tennis meer bij de Olympische spelen mocht worden gespeeld. Jammer voor Nederlandse topspeelster Kea Bouwman. Tekening Willy Sluiter.. 11 stukken.
2
Schaatsen, een koninklijke sport. Wilhelmina, Juliana achter de slee. Zie ook commentaar op lijst.. 9 stukken.
3
Schaatsen algemeen. Schaatsen was aanvankelijk not done voor de elite. Met de komst van het kunstrijden is men ook in de stad gaan schaatsen. Zwieren en zwaaien op de gracht. Wedstrijden op de Keizersgracht, er deden ook vrouwen mee maar die werden niet vermeld in de krant. Omstreeks 1900, eind 19e eeuw. Aletta Jacobs ging schaatsen met haar vriendinnen in het Vondelpark op de Friese schaatsen, dat was apart. Friese hardrijwedstrijden werden ook in het westen van het land gehouden. Maar er was ook hardrijden voor koppels waarbij de vrouw in de slag van de man reed (zie kaart). Daarvoor kwamen Friese hardrijvrouwen naar het westen, werden gekoppeld aan topschaatsers en verdienden daar flink mee. Friese wedstrijdrijdsters legden hun zware bovenkleding af (zie foto, in ondergoed) - o schande. Stien Kaiser (geb. 1938): was zesmaal Nederlands kampioene en twee maal wereldkampioen – bron Wikipedia).. 9 stukken.
4
Schaatsen. de galant.. 7 stukken.
5
Zwaaien en zwieren op het ijs.. 7 stukken.
6
IJsspot. Aan jonggehuwden werden babykaarten (komische kaarten met veel baby’s) verstuurd en jong gehuwden stuurden zelf weer kaarten vanuit huwelijksreis babykaarten naar huis.. 7 stukken.
7
Atletiek. Foto Olympische ploeg waarschijnlijk 1932. Sepia-foto onderaan hoort bij brochure. Les midinettes, naaisters uit ateliers: deden aan hardlopen voor het prijzengeld.. 9 stukken.
8
Boksen/Voetbal. Olympisch comité 1912. Eisen voor deelname bestond uit zogenaamde vaardigheidsdiploma’s waarin o.a. boksen was opgenomen. Zo dacht Pierre de Coubertin vrouwen buiten de deur te houden. De vrouwen moesten slagen kennen ter zelfverdediging. Zelfde tijd in Den Haag, Rotterdam en Amsterdam begonnen vrouwen met voetbal. Chelsea voetbalclub uit Den Haag: 1932 vrouw met baret-rechts Jebby (zus van keepster). In archief zit een briefje van haar. Alle spullen van Chelsea zijn helaas bij bombardement in Den Haag (WOII) verdwenen. De leden van de voetbalclub waren kantoor- en winkelmeisjes. In 1936 zijn ze gestopt omdat KNVB had besloten dat de velden en trainers niet meer beschikbaar mochten zijn voor de vrouwen. Geen dameswedstrijden bij de clubs.. 6 stukken.
9
Zwemmen. Kopieën van foto’s uit familiealbum van oudere vrouw die J. Steendijk-Kuypers in zwembad heeft ontmoet. Let op de vrouwenbadkleding. Wagentjes waarmee men de dames in zee reed.. 8 stukken.
10
Hockey. Wortels in Haarlem. (Pim Mullier instituut - sportwetenschap van UvA) Mullier heeft hockey naar Nederland gebracht via zijn Engelse kostschool. Als er een tekort aan mannen was dan deden vrouwen mee. Aanvankelijk bestonden er lang gemixte elftallen. Daarna zijn de vrouwen zelf door gegaan. De dameshockeybond was de eerste damesoverkoepelende sportbond.. 8 stukken.
11
Vrouwenturnen Duits. Gut Heil, oorspronkelijke turnersgroet (van Turnvater Jahn na Frans Duitse oorlog die Duitsland had verloren(1872). Jahn (behoorde tot de Wehrmacht) begon met nationalistische fysieke opbouw van het volk. Dit is het begin van de turnbeweging en gymnastiekbeweging. Vrouwen begonnen met zware atletiek: knotswerk en boksen.. Elk jaar Turnfest. Gymnastiek: gaande en staande oefeningen. Er was discussie voordat vrouwen met apparaten – toestelturnen - begonnen. Tussen gewone gymnastiek en toestelgymnastiek: kleine hulpmiddelen knots, de bal, het springtouw. In Frankrijk ook aanzet tot vrouwengymnastiek en atletiek. Op de achtergrond speelde nationalisme en de ontaarding van de fysieke conditie door industrialisering een grote rol.. 11 stukken.
12
Gesunde Mütter. Jaren dertig Duitsland, gezonde moeders leveren een gezond volk (variant op uitspraak van Napoleon gezonde moeders leveren gezonde soldaten). Napoleon bood hulp aan ongehuwde/armlastige moeders ingegeven door het idee van gezonde soldaten. Tijd Hitler: de sport werd verweten dat er minder kinderen werden geboren. Sport maakte vrouw tot man. Tegelijkertijd gebruikte Hitler de top sportvrouwen en de door sport gezonde vrouw voor zijn propaganda. Foto linksonder: 1943. Propagandakaart kamp van de arbeidsdienst.. 8 stukken.
13
Ritmische gymnastiek. Begin 20e eeuw. Vooral jaren twintig. Rudolf Bode. Invloed ook in Nederland Gymnastiek geen elitebeweging, was volks.. 11 stukken.
14
Gymnastiek kleine lijst. Adolf Spiess: grondlegger meisjesgymnastiek Duitsland. Allebé is promotor gymnastiek voor meisjes in Nederland.. 8 stukken.
15
Gymnastiek vakantiekolonie. Eind 19e eeuw, begin 20e eeuw. Vooral voor armlastige kinderen.. 10 stukken.
16
Huisvrouwengymnastiek. Bovenaan. De afbeeldingen uit zelfde boekje. Le corset musculaire: zie achterkant. Werd aanbevolen in plaats van het korset. Oefeningen voor musculair korset. KVLO: is voortzetting van Vereniging van gymnastiekonderwijzers (1868) Kaart linksonder Utrechtse MMS - vandaar werd het gymnastiekonderwijs landelijk uitgebreid.. 7 stukken.
17
Damesgymnastiekverenigingen. De wandeling hoorde er altijd bij. Aan slot van gymnastiekuitvoeringen werd een mooie pose (mannen maakten de piramide) gemaakt. Vrouwen maakten een vrouwelijke mooie piramide opstelling. HYGIEA: grootste gymnastiekvereniging in Amsterdam. Promotieansichtkaarten voor verkoop van de toestellen. Rechtsonder: is de sportgroet, niet de Hitlergroet. Later werd door Hitler deze groet overgenomen. Zaalgymnastiek kreeg wat stoffig karakter. Vervolgens ging men meer naar buiten en werd atletiek ook bij de gymnastiekvereniging getrokken.. 11 stukken.
18
Gymnastiek hulpmiddelen. Kromme ruggen. De rekstok en de zweefmolen waren ook nuttig als medische therapie. Meisjes van Verkade: op de binnenplaats zweefmolen voor amusement van de meisjes maar had ook therapeutisch effect, goed voor hun ruggen.. 7 stukken.
19
Fietsspot. Optrekken van de rok: equivalent van de middelvinger opsteken. Afkeuring minachting.. 12 stukken.
20
Fietsen. Zie toelichting op lijst. Bloemencorso op de fiets van vrouwen/oogst bij evenementen. Geen wedstrijden. Toen Wilhelmina ingehuldigd werd was er een fietsenbloemencorso dat werd gewonnen door vrouwenfietsclub ‘Honi soit qui mal y pense’.. 12 stukken.
21
Sport divers. Zie tekst lijst. Nieuw type vrouw Gibsonmeisje de moderne vrouw. Toen het volk ging fietsen wilde de elite niet meer. Omslagpunt rond 1900 met de komst van de auto. Zuiderbad in Amsterdam werd gebouwd als fietspaleis Velox (1903). Daar gaf men fietsles. Heeft maar een paar jaar bestaan. Pothoed gevolg van auto - wind.. 7 stukken.
22
Bergsport. Zie tekst op een kaart. Gaat vermoedelijk over een fietsrok die je kon optrekken en laten zakken.. 8 stukken.
23
Olympische spelen Amsterdam 1928. Bij de spelen waren er ook prijzen voor kunst en architectuur. Architectuur stadion. Nieuw was 800 m dames en gymnastiek. Zie tekst op lijst, medici speelden een belangrijke rol in de beslissingen.. 8 stukken.
24
Roeien. Zie tekst op lijst. Na 1915 werd het roeien voor vrouwen gewoon.. 7 stukken.
25
Croquet. Zie tekst lijst.. 7 stukken.
26
Sportkwartetspel. Niet compleet. Zie lijst.. 16 stukken.
27
Korfbal. Typisch Hollandse sport. Is nu overwoekerd door basketbal. Korfbal promotiekaarten. Er werd veel aan ansichtkaarten verzamelen gedaan.. 7 stukken.
28
Schermen. Zie lijst. Je kon het binnenshuis doen.. 7 stukken.
29
Golf. Kaart rechtsboven de vrouwen in klederdracht waren de caddy’s. Mantelpak en het makkelijke schoeisel komt van de golvende dames. Zie lijst. Toen Wilhelmina naar vrouwententoonstelling ging had zij grootstappers aan. Eerste vrouwen in de vrouwenbeweging liepen op grootstappers. Elitaire kantoordames namen dit over.. 5 stukken.
30
Diabolo. Samenspel. Dames waren er het handigst in.. 6 stukken.
31
Tennisterreinen. IJs tennis, law tennis, tennis op het strand, cruise tennis, pensionaat tennis.. 5 stukken.
32
Rolschaatsen. Rage aan eind 19e eeuw. Toen er goedkopere schaatsen kwamen liet de elite het weer afweten. Enkhuizen. Rolschaatsplaats achter een café met podium voor levende muziek en orgeltje.. 6 stukken.
33
Strandvermaak. Pushbal even in de belangstelling geweest jaren twintig. Twee ploegen op een veld, gebruikt in paardensport. Strandpyjama voorganger van de badjas.. 6 stukken.
34
Emancipatie.. 6 stukken.
35
Drank en dronkenschap.. 7 stukken.
36
Armoede. Angst voor degeneratie van het volk. Vaders die uit kuchen gaan: astma. Mensen met syfilis kregen kwik.. 6 stukken.
37
Politiek. Spotprent over vrouwen in de Tweede Kamer.. 6 stukken.
38
Erotiek.. 7 stukken.
48-83
Ingelijste ansichtkaarten en enkele andere documenten betreffende vrouwen en fietsen. Met bijschriften. ca. 1890-1950.. 36 omslagen.
48
All Heil. Wielrijdersgroet.. 8 stukken.
49
ANWB nieuwe wegen. Bondstochten. Twee series kaarten van de ANWB die aangeven dat men nieuwe wegen opging. Naast fietsen behartigde men ook watersport, ruitersport, automobilisme en kamperen. Het toerisme werd de nieuwe doelstelling.. 7 stukken.
50
Competitie. Wedstrijden op de baan of op de weg waren voor vrouwen verboden. Met corsorijden of met behendigheidsspel wist men toch eervol prijzen te winnen! Reclame Liebig bouillonblokjes.. 10 stukken.
51
Corsorijden. In 1896 organiseerde de ANWB in Bloemendaal het eerste bloemencorso op de fiets in de bollenstreek, een enorm succes! Het corso werd in 1898 bij de inhuldiging van Wilhelmina herhaald. Daarbij haalde de Haagse damesclub ‘Honi soit qui mal y pense’ de eerste prijs. Deze actieve club hield ook winter- en avondtochten. Men noemde het corsorijden de zegentocht van het rijwiel. Er was geen feest meer zonder corso (foto ‘De Vrouw 1913’). Op het platteland werd de fiets met oogstproducten versierd. Na het bezoek aan de bollenvelden reden ook heren er fleurig bij. Laatste foto: Bevrijding 1945 te Amstelveen, Koosje Kuypers eerste prijs versierde fietsen.. 8 stukken.
52
Technische zaken. Fietsenmakers lieten de nieuwe modellen op een fotokaart zetten met de gegevens achterop. Een speciaal model was de damesfiets met twee versnellingen. De ketting loopt over twee raderen.. 9 stukken.
53
Portretten, kleding ‘comme il faut’.. 9 stukken.
54
In de natuur. Hoewel paden er nauwelijks toe uitnodigden, hadden de bossen een grote aantrekkingskracht op de dames wielrijdsters (men had er ook minder tegenwind).. 8 stukken.
55
Fietsspot. Hoewel spotkaarten vrijwel altijd vrouwen betreft, zijn er ook enkele waarbij de man het slachtoffer is.. 7 stukken.
56
Groeten uit …. 8 stukken.
57
Reclame. Omstreeks 1918. Vrouwen waren voor de reclame altijd de ‘eyecatcher’. Voor het Franse Sporttijdschrift demonstreerden zij de Velocipède. Continental-banden legde de nadruk op snelheid en betrouwbaarheid. Burgers geeft bij opening van de nieuwe fabriek (1897) het tijdsbeeld weer: massaal trekt men er, ook als gezin, op uit!. 8 stukken.
58
Romantiek in ‘overal hetzelfde lied’.. 9 stukken.
59
Huwelijksmakelaar.. 8 stukken.
60
Rijschool. Is nu Zuiderbad te Amsterdam’. Was een zeer luxe rijschool, heeft maar vijf jaar bestaan. Kaart rechtsboven: eerste fiets, een zogenaamde draisine. Gemaakt door Freiherr van Drais. Twee wielen en een zitbalk en stuur. Dit stuk speelgoed werd in Engeland door de adel gebruikt op het eigen landgoed en werd ‘hobbyhorse’ genoemd. Daar werd de ‘fiets’ ook geschikt gemaakt voor de dames. Eén kopie.. 7 stukken.
61
Fitness in de jaren 1920 en 1930. Fietshometrainers werden populair in hotels en op cruiseboten. Filmsterren (Muriel Evans en Liane Haid) promoten het gebruik van de fiets. Dames wielerwedstrijden op de rollerbank 1923.. 6 stukken.
62
Samen of liever alleen? Soms was men niet gesteld op begeleiding. De ANWB propageerde het gebruik van de tandem om ook de vrouw het genot van het fietsen te laten ervaren. Bij de laatste twee kaarten was het succes verzekerd. Burgers plaatste bij haar tandem de vrouw voorop; men sprak wel van ‘het stuur in eigen handen nemen’, maar dat was een vergissing.. 7 stukken.
63
Oranje op de fiets. Drie generaties op de fiets. Een Oranje Union fietsreclame.. 8 stukken.
64
Vrouwen wielrennen. Er waren enkele tegenstanders van de zware Tour de France, en in Duitsland, waar korte tijd dameswedstrijden werden gereden, dacht men dat de winnares miljoenen verdiende. In Nederland noemde men een vrouw die harder fietste dan 12 of maximaal 15 km per uur misprijzend een ‘pacer’. Pas in de jaren dertig werden fietsende vrouwen geaccepteerd. Wielrennen kreeg in de loop van de jaren zestig mondjesmaat erkenning van de wielerbond. Dat veranderde pas echt een beetje toen vrouwenwielrennnen een olympische sport werd in de jaren tachtig. Op de laatste foto staat mej. Hendriks na het uitrijden van de 12-uurs wedstrijd in 1914: ‘Zij die 12 uur dapper in het zadel bleef’.. 7 stukken.
65
Erotiek. Erotiek van enkel tot dijbeen en wat verder nog interessant is. Twee van de serie minifoto’s komen uit een miniboekje over ‘mooie’ fietsende vrouwen.. 9 stukken.
66
Duo fietstocht. Bij de gezamenlijke tocht draagt de voorzitter een sjerp. Op de tweede foto vertrekt men onder harmonicamuziek. Samen op pad is wel zo gezellig. Linksonder draagt men een uniform rijwielkostuum.. 8 stukken.
67
Klederdracht. In klederdracht wordt de melk per fiets vervoerd, gaat men naar de markt en wordt het 12-uurtje naar het land gebracht. Voor de kaarten van Zuid-Beveland gebruikte men hetzelfde sjabloon. Ook de Axelse dochter met fiets en prachtige klederdracht staat erop om het toerisme te bevorderen.. 7 stukken.
68
Jaren ’50 romantiek. Jaren ‘50. Door import van de succesvolle Italiaanse Vespa-scooter en de zwaardere Duitse Heinkel, had voor velen de fiets afgedaan. Vrouwen kozen bij voorkeur de Vespa. Rechtsonder: de Heinkel van Koos Steendijk.. 7 stukken.
69
Fiets anno 1895. Oudste kaarten. Hondenzweep (deze kon aan de voorvork worden bevestigd) om honden onderweg weg te jagen. Het ‘vriendelijke’ meisje met de driewieler is het jongetje Arthur. De drie dames met begeleiders komen uit ‘ Gravenzande (1897). De foto met driewielers is van de familie De Geer uit Zeist (1885).. 4 stukken.
70
Groepsfoto van de club. Een damesfietsclub uit West-Friesland poseert in Wognum. De pedaalridders uit Maastricht verlaten de stad. Ze hadden ook jaarlijks een gekostumeerde tocht. Bekende pleisterplaatsen voor toerfietsen waren de Gooische Boer in Bussum en Huis ten Deyl in Wassenaar. Bij de start was altijd veel belangstelling.. 7 stukken.
71
Kleding voor wielrijdsters. Rechtsonder menukaart.. 7 stukken.
72
Spot. Spotten met vrouwen op de fiets werd met gelijke munt betaald.. 8 stukken.
73
Leve de vakantie.. 8 stukken.
74
Ludieke kaarten. Drie kaarten om tegen het licht te houden: dame op de fiets, de heer verschijnt, de broek blijkt gevuld met vodden, tegen het licht gehouden gaan de lichten branden. De tekenrage rond 1900 wordt bij fietskaarten uitgeleefd.. 8 stukken.
75
Gedichten.. 8 stukken.
76
Poster van het satirische tijdschrift Simplicissimus (origineel). 17e jrg. nr 18 ‘Weg mit der Storch!’ Valt buiten thema fietsen, wel verband met vrouwen en sport: vrouwen met tennisrackets jagen een ooievaar weg.. 1 stuk.
77
Le rire. Tijdschrift No. 198 20 augustus 1898.. 1 stuk.
78
Fiets 1940-1945.. 3 stukken.
79
Fiets als bron van inkomsten.. 3 stukken.
80
Straatbeeld. Met een fiets ben je iets: rond het standbeeld staan ze met hun fietsen, bewonderd door de meisjes (de fiets is inmiddels vervangen door de scooter).. 4 stukken.
81
Sociale hulpverlening.. 4 stukken.
82
Tricycle. Driewieler, hobbyhorse.. 1 stuk.
83
Handige oplossingen.. 4 stukken.
Verzamelde documentatie vrouwen en sport ca. 1880-1930
39
Kopieën van artikelen over vrouwen en gymnastiek, turnen, korfbal, voetbal, roomskatholieke sportbeoefening en van bibliografieën.. 1 ordner .
40
Kopieën van artikelen over sportkleding.. 1 ordner.
41
Kopieën van artikelen over atletiek.. 1 map.
42
Kopieën van artikelen over de Olympische Spelen van 1928 te Amsterdam.. 1 ordner.
43
Originelen en kopieën van artikelen en afbeeldingen over vrouwen en gymnastiek, schaatsen, tennis, golf, croquet, roeien, hockey en schermen.. 1 ordner.
44
Kopieën van artikelen over vrouwen en gymnastiek rond 1900.. 1 ordner.
45
Kopieën van artikelen over vrouwen en sport. Engels en Duits.. 1 ordner.
46
Kopieën van artikelen over vrouwen en zwemmen.. 1 map.
47
Kopieën van artikelen over vrouwen en rolschaatsen.. 1 map.
Download
Permalink
https://hdl.handle.net/11653/arch685
