/
Archief Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht (1899-) 1907-1920 (-1927)

Archief Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht (1899-) 1907-1920 (-1927)

Identity Area

Collection IDIIAV00000295
Unitdate(1899-) 1907-1920 (-1927)
1907-1920
Language ListFinding aid is in Dutch / Taal van toegang is Nederlands
Language of MaterialDutch/Nederlands
GeoCountryNetherlands
Extent3.44 m.
Processing InformationInventaris gemaakt door Jan Bervoets in 1971
Aanvulling uit het archief van E.C. van Dorp verwerkt door Susanne Neugebauer in 2004
Access and UseVrij
Access NoteAlleen digitaal te raadplegen.
Preferred CitationArchief Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht, inv.nr …, collectie Internationaal Archief voor de Vrouwenbeweging (IAV) in Atria, kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis

Collection summary

Ordening

In de Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven, (1922) pag. 114 verscheen van Mej. A.S.M. ten Bosch reeds een inventaris van dit archief. Een supplement op het archief van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht bleek zich in het archief van Unie voor Vrouwenbelangen te bevinden. Bij een onderzoek naar de mogelijkheid van samenvoeging van dit supplement met het hoofdarchief bleek deze laatste in een dusdanige erbarmelijke staat te verkeren, dat een speciale opruimbeurt noodzakelijk was. Aanvankelijk werd besloten tot hernummering van het bestand, bij een nadere inspectie tot een volledige herziening van de inventaris. Zoveel mogelijk is getracht, de oorspronkelijke orde van de verschillende series te handhaven. Hierbij gaven de inventarissen, die de verenigingen soms zelf van hun stukken maakten, slechts gedeeltelijk houvast: meestal bleken dit chronologisch, zo niet nog willekeuriger opgestelde lijsten te zijn van diverse heterogene stukken. De oorspronkelijke splitsing van de correspondentie van het bestuur van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht in twee series is gehandhaafd. De niet geklapperde serie werd uitgesplitst in enkele dossiers en in een gedeelte, dat analoog naar het administratieve schema van de Nederlandse Unie voor Vrouwenbelangen werd geordend. Dit archief werd in 1971 opnieuw geordend door drs. J.A.A. Bervoets, stagiair bij de Tweede afdeling van het Algemeen Rijksarchief; De correspondentie afkomstig uit het archief van E.C. van Dorp is chronologisch geordend (inv. nrs 251-259) en alle dossiers bevatten een naamlijst van de afzenders. Enkele stukken en dossiers betreffende bijzondere onderwerpen (inv nrs 260-271) zijn beschreven en toegevoegd aan de bestaande inventaris.


Historical Note / Geschiedenis

Opgericht in 1907 door een aantal vrouwen uit de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht, onder wie Elisabeth van Dorp en Welmoet Wijnaendts Francken-Dyserinck; fuseerde in maart 1920 met de Vereeniging tot Verbetering van den Maatschappelijken en den Rechtstoestand der Vrouw in Nederland tot de Nederlandsche Unie voor Vrouwenbelangen; orgaan De Ploeger.

De Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht werd in 1907 opgericht door een comité van vrouwen, die zich in 1903 uit de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht (opgericht in 1894) hadden teruggetrokken, onder wie Elisabeth van Dorp en Welmoet Wijnaendts Francken-Dyserinck; zij verzetten zich tegen het feit, dat slechts vrouwen in het hoofdbestuur van de Vereeniging werden toegelaten en dat de Vereeniging als zodanig op eenzijdige wijze bepaalde kamerkandidaten (b.v. SDAP-ers) steunde; daarom nam de Bond in zijn statuten op dat hij onafhankelijk van alle politieke partijen zou ageren, en dat mannen zitting konden hebben in het hoofdbestuur; ook sprak de Bond geen oordeel uit over de wenselijkheid van het algemeen kiesrecht, zodat voorstanders van beperkt kiesrecht zich bij de Bond konden aansluiten; tenslotte stelde de Bond expliciet dat in zijn acties slechts constitutionele wegen bewandeld zouden worden; de Bond beschuldigde nl. de Vereeniging ervan sympathiek te staan tegenover de acties van burgerlijke ongehoorzaamheid der Engelse suffragettes; in de statuten stelde de Bond zich tevens ten doel de Nederlandse vrouw tot het constitutioneel staatsburgerschap op te voeden; dit vond zijn weerslag in de veelzijdigheid van de onderwerpen, die in tal van spreekbeurten overal in den lande werden aangesneden. Er ontstond een wijdvertakt net van afdelingen die door het bondsorgaan De Ploeger op de hoogte werden gehouden van alle plaats hebbende activiteiten, en via de algemene - jaarvergaderingen en het geregelde bezoek van een bezoldigd propagandiste contact onderhielden met het hoofdbestuur, hetgeen overigens onderlinge controversen tussen de afdelingen niet uitsloot; toen in 1917 het algemeen mannenkiesrecht een feit was geworden en in 1918 bovendien een wet op het vrouwenkiesrecht werd voorgesteld richtte de Bond een Comité voor Maatschap­pelijke Opvoeding en Voorlichting op, dat tot doel had, de Nederlandse vrouw op het actief kiesrecht voor te bereiden; zij trad tijdens de revolutiedagen van november 1918 op als fel voorstandster van het heersende parlementaire stelsel; op 10 juni 1919 kwam de wet tot stand, waarbij alle vrouwen boven 25 jaar het actief kiesrecht werd toegekend; de Bond had als zodanig geen bestaansreden meer en zocht samenwerking met andere verenigingen om onder een andere naam te ijveren voor verdere staatsrechtelijke en sociale gelijkstelling van de vrouw; na eerst zich vergeefs te hebben gewend tot de Vereeniging van Vrouwen voor Duurzame Vrede ging de Bond in 1920 samen met de Vereeniging Rechtstoestand onder de naam Nederlandsche Unie voor Vrouwenbelangen; in de Algemene Ledenvergadering van 4 januari 1920 werd besloten tot ontbinding over te gaan.


Geschiedenis archiefbeheer

De Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht nam voor besluiten van verstrekkende aard en voor de voorbereiding van de agenda's van de algemene vergadering contact op met alle (maximaal 112) afdelingen. De afdelingen stuurden voor deze vergaderingen ook stemgerechtigde afgevaardigden en leverden tevens een jaarverslag in. Maandelijks deed ook de propagandiste verslag van haar inspectietochten langs de afdelingen. Van deze correspondentie werd een weinig doorzichtige administratie bijgehouden. Er werden twee series gevormd: één bestond uit bundels die van een klapper werden voorzien, de andere serie waren chronologisch geordende bundels. Er is echter geen duidelijk criterium is te onderkennen waardoor beide bundels gescheiden bleven. Toen de Bond samenging met de Vereeniging Rechtstoestand, werd de afdelingen verzocht hun archieven naar het hoofdbestuur toe te sturen. Niet iedereen gaf daaraan gevolg: de afdeling Dordrecht stond bijvoorbeeld haar archief af aan het gemeentearchief aldaar; de afdelingen Helmond en Tholen, die bleven voortbestaan, leverden hun archieven later in bij het hoofdbestuur van de Unie voor Vrouwenbelangen. Het archief van Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht werd in 1920 door de secretaresse van de Bond aan het Algemeen Rijksarchief over gedragen. In februari 1994 werd het archief overgedragen aan het IIAV. Het is door het IIAV omgepakt en de inventaris is gecorrigeerd. In 2002 is het archief verfilmd in het kader van het nationaal conserveringsprogramma Metamorfoze en later zijn deze films gedigitaliseerd.

In het persoonsarchief van E.C. van Dorp, geacquireerd door het IIAV in 2001, bevond zich bestuursarchief van de Bond uit de jaren van de oprichting. E.C. van Dorp heeft de Bond samen met Welmoet Wijnaendts-Francken-Dyserinck in februari 1907 opgericht uit onvrede over het bestuur van de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht in het algemeen en over de persoon Aletta Jacobs in het bijzonder. E.C. van Dorp was in de eerste twee jaar voorzitter van de Bond. De stukken kunnen beschouwd worden als verenigingsarchief en vullen het archief van de Bond zeker aan. Het betreft correspondentie tussen de bestuursleden, waaronder vele brieven van Welmoet die in de eerste twee jaar weliswaar geen bestuursfunctie bekleedde maar achter de schermen heel veel werk voor de Bond verzette en dat bijna dagelijks met E.C. van Dorp besprak. Er zijn concepten voor circulaires aanwezig die de propagandavoorbereiding documenteren die tot doel had nieuwe leden te werven en nieuwe afdelingen door het hele land op te richten. Concept-ledenlijsten en statuten laten een groeiende vereniging zien. Meest belangrijk onderwerp dat steeds weer speelt is het bestaansrecht van de Bond naast de VVK, culminerend in het verbod voor de deelname aan het Congres van de Weereldbond voor Vrouwenkiesrecht, de International Woman Suffrage Alliance, in Amsterdam 1908. Carrie Chapman Catt, presidente van de International Woman Suffrage Alliance spreekt zich in meerdere brieven duidelijk uit tegen de Bond omdat zij ervan overtuigd is dat de krachten van de Nederlandse vrouwenbeweging daardoor verdeeld raken.


Inhoud

Hoofdbestuur: notulen van algemene ledenvergaderingen 1907-1920 en bestuursvegaderingen 1911-1920; correspondentie 1906-1918; jaarverslagen 1908-1920; stukken betreffende de oprichting en statuten(wijzigingen) 1903-1919; financiële stukken 1907-1917; jaarverslagen van afdelingen 1908-1919; stukken betreffende contacten met andere organisaties 1907-1919; stukken betreffende propaganda en De Ploeger 1907-1920; documentatiemateriaal 1899-1919.
Afdelingen Alkmaar (1907-1920), Almelo (1908-1919), Amsterdam (1908-1920), Arnhem (1909-1919), Baarn, Soest en Omstreken (1910-1919), Bruinisse (1911-1920), Dieren, Doesburg en Eerbeek (1916-1919), Doetinchem (1907-1908), Ede (1916-1919), Eibergen-Neede (1913-1917), Gouda (1909-1919), Groningen (1910-1920), Haarlem (1912-1920), Heelsum, Renkum en Wageningen (1916-1919), Heerde (1911-1918), Heerenveen (1908-1916), Helmond (1910-1927), Hilversum (1910-1919), Katwijk (1912-1918), Leeuwarden (1916-1919), Leiden (1908-1920), Noordwijk (1914-1919), Nijmegen (1914-1920), Ommen (1910-1919), Roermond (1911-1913), Rotterdam (1915-1919), Santpoort (1916-1919), Terborg (1918-1920), Tholen (1913-1919) en Venlo (1910-1919): notulen van bestuurs- en ledenvergaderingen; jaarverslagen; correspondentie; financiële overzichten
Comité voor Maatschappelijke Opvoeding en Voorlichting: notulen van vergaderingen 1918-1919; ingekomen stukken 1918-1919.




Inventory / Inventaris

STUKKEN VAN ALGEMENE AARD

Vergaderingen.
2-3
Notulen van algemene ledenvergaderingen. 1912-1920.. 2 delen.

Correspondentie.
9-18
Ingekomen stukken bij het hoofdbestuur. Met registers. 1909-1917.. 10 pakken.
252-259, 19
Correspondentie tussen de eerste hoofdbestuursleden E.C. van Dorp (voorzitter), A.L. Lorentz-Kaiser (ondervoorzitter), J.H. Lasonder (secretaris), mej. van Aken (tweede secretaresse), de heer Bastert (penningmeester) , mevr. A. Jonckheer Versteegh Meulemans en Smidt. Latere Bestuursleden zijn E. Fokker, P. de Monchy, A. Pyttersen, H.A. van Riel-Smeenge, L.A. van Slooten, Joh. Westerman en W. Wijnaendts Francken-Dyserinck. 1907-1908, 1907-1910, 1917-1919.. 9 omslagen.
NB. Voor de stukken uit het archief van E.C. van Dorp (1907- 1908) zijn naamlijsten van de afzenders toegevoegd. De dossiers zijn chronologisch na afzender geordend onder weglating van de namen van de bestuursleden omdat in alle dossiers correspondentie van hun zit.
20-22
Ingekomen brieven bij het hoofdbestuur van de afdelingen. 1907-1920.. 3 pakken.
23-25
Kopieboeken van uitgaande brieven van het hoofdbestuur. Met register. 1907-1917.. 3 delen.
NB. Zie ook inv.nr 26.

Jaarverslagen.
28-36
Jaarverslagen van de afdelingen, ingekomen bij het hoofdbestuur, over 1908-1919. Met begeleidende schrijvens. 1907-1919.. 9 omslagen.

STUKKEN BETREFFENDE BIJZONDERE ONDERWERPEN

Statuten en huishoudelijk reglement.
251, 37, 261-263
Stukken betreffende de oprichting van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht, het eerste bestuur en de relatie met de Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht. 1906-1908.. 5 omslagen.

Secretariaat.

Financiën.
50-53
Groot- en kasboeken. 1907-1916.. 4 delen.

Administratie betreffende de afdelingen.
56-59
Verslagen van bezoeken, vanaf november 1910 maandelijks, van de propagandistes van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht aan de afdelingen. 1909-1919.. 4 pakken.

Betrekkingen met zusterverenigingen en overkoepelende organisaties.

Betrekkingen met andere organisaties en personen en met de overheid.

Propaganda.

De Opwaartsche Weg, correspondentieblad van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht.

De Ploeger.
75
Jaargangen 1 (1907) – 12 (1919) van De Ploeger. 1907-1919.. 1 doos groot formaat.

DOCUMENTATIE

Archief van het Comité voor Maatschappelijke Opvoeding en Voorlichting uit de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiersecht 1918-1919.

Archieven van de afdelingen

Alkmaar.
87-88
Notulen van bestuurs- en ledenvergaderingen en jaarverslagen. 1907-1920.. 2 delen.

Almelo.
97-98
Notulen van bestuursvergaderingen. 1908-1919.. 2 delen.

Amsterdam.
104-106
Notulen van leden-, bestuurs- en huishoudelijke vergaderingen. 1908-1919.. 3 delen.
108-109
Ingekomen stukken. 1910-1919.. 2 omslagen.
111-112
Kopieboeken van uitgaande brieven. Met register achter in de delen. 1911-1914.. 2 delen.

Arnhem.
123-124
Notulen van leden- en bestuursvergaderingen en jaarverslagen. 1909-1919.. 2 delen.
126-129
Presentielijsten van vergaderingen, lezingen en andere bijeenkomsten. 1911-1919.. 4 delen.
126-128
1911-1918..
NB. Deze drie delen, elk lopend over dezelfde periode, vullen elkaar aan.
132-134
Kopieboek van uitgaande brieven. 1912-1920.. 3 delen.
141-142
Convocaties en circulaires van vergaderingen en bijeenkomsten en krantenartikelen betreffende deze activiteiten. 1908-1919.. 2 omslagen.

Baarn, Soest en Omstreken.
NB. Na 1917 bestaat er een aparte afdeling Soest.
143-144
Notulen van algemene ledenvergaderingen en jaarverslagen en ledenlijst. 1910-1919.. 3 delen.

Bruinisse.

Dieren, Doesburg en Eerbeek.

Doetinchem.

Ede.

Eibergen-Neede.

Gouda.

Groningen.
165-166
Notulen van bestuurs- en ledenvergaderingen. 1910-1920.. 2 delen.

Haarlem.
173-174
Notulen van bestuursvergaderingen. 1912-1920.. 2 delen.

Heelsum, Renkum en Wageningen.

Heerde.

Heerenveen.

Helmond.
NB. Deze afdeling zette na 1920 haar werkzaamheden voort
---
Ingekomen brieven 1916-1919: zie inv.nr 43 van het archief van de Nederlandsche Unie voor Vrouwenbelangen..

Hilversum.

Katwijk.

Leeuwarden.

Leiden.
209-212
Notulen van leden en bestuursvergaderingen. 1908-1919.. 4 delen.

Noordwijk.

Nijmegen.

Ommen.

Oosterbeek.
---
Zie inv.nr 140..

Roermond.

Rotterdam.

Santpoort.

Terborg.

Tholen.

Velp.
---
Zie inv.nr 140..

Venlo.